- πάπυροι της Νεκρής Θάλασσας
- Χειρόγραφα που βρέθηκαν το 1947 σε σπήλαια του Kίρμετ Κουμράν κοντά στη Νεκρή θάλασσα και συγκεντρώθηκαν συστηματικά από το 1949. Ήταν τοποθετημένα μέσα σε άριστα διατηρημένα αγγεία. Όλα είναι προγενέστερα του 70 μ.Χ. και περιέχουν αντίγραφα βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης, των απόκρυφων, καθώς και πραγματείες που αναφέρονται στην αίρεση της Κουμράν ή των Εσσηνών ή των Εσσαίων. Τα χειρόγραφα φαίνεται να κρύφτηκαν εκεί στον A’ Ιουδαϊκό πόλεμο (66-70 μ.Χ.). Η ιστορική, αρχαιολογική και φιλολογική αξία τους είναι μεγάλη.
Dictionary of Greek. 2013.